Układy olejowe silników spalinowych są układami zamkniętymi, w których olej jest substancją smarującą oraz chłodzącą ruchome elementy. Ponadto wypłukuje i transportuje jako zawiesiny wszelkie zanieczyszczenia przedostające się z komory spalania oraz tworzące się w procesie zużycia ściernego współpracujących części silnika. Zanieczyszczenia te skutecznie zatrzymywane są w filtrach, będących ważnym elementem układu olejowego w każdym silniku spalinowym. Należy jednak podkreślić, że filtry te nie potrafią powstrzymać degradacji oleju, będącej nieodwracalnym procesem chemicznym, dlatego niezależnie od tego jakie filtry oleju zamontujemy w swoim samochodzie, powinniśmy wymieniać olej zgodnie z zaleceniami producenta samochodu (a wraz z nim filtry).
Filtry oleju mają różne konstrukcje i zależnie od typu silnika mogą znacznie różnić się zarówno pod względem budowy jak i zasady działania.
Puszkowe filtry oleju (przykręcane) są obecnie najczęściej stosowane do filtrowania oleju w silnikach spalinowych. Jednak we współcześnie konstruowanych nowoczesnych silnikach są coraz rzadziej spotykane. Doceniane w przeszłości zalety takie jak duża odporność na uszkodzenia oraz łatwa wymiana zużytych filtrów, praktycznie pozbawiona ryzyka wprowadzenia zanieczyszczeń do układu olejowego silnika, nie są już priorytetowe. Obecnie coraz bardziej liczą się zalety ekologiczne, związane z łatwą utylizacją filtrów. Pod tym względem lepsze są nowoczesne wkłady filtrów montowane w rozbieralnych obudowach. Zewnętrznie puszkowe filtry oleju są do siebie bardzo podobne, lecz mogą różnić się znacznie budową wewnętrzną. Zarówno parametry eksploatacyjne jak i cechy konstrukcyjne tej grupy filtrów muszą być dobrane optymalnie, zapewniając sprawne funkcjonowanie w systemie olejowym silnika. Na szczególną uwagę zasługują zawory znajdujące się wewnątrz filtra, gdyż to one decydują o prawidłowej pracy filtra w systemie olejowym. Wewnątrz puszkowych filtrów oleju mogą znajdować się trzy typy zaworów, których funkcje są szczegółowo opisane w dalszej części.
Wkład filtra oleju. W starszych typach silników, szczególnie do samochodów ciężarowych możemy znaleźć rozkręcaną obudowę, w której znajduje się wymienny wkład filtracyjny. W produkowanych obecnie nowoczesnych silnikach zarówno do samochodów ciężarowych, jak i osobowych możemy także spotkać to rozwiązanie. Koncepcja stałej, rozkręcanej obudowy i wymiennego wkładu filtracyjnego ma bowiem bardzo ważną zaletę. Utylizacja zużytego wkładu filtracyjnego (szczególnie wykonanego bez elementów metalowych) jest mniej uciążliwa dla środowiska niż utylizacja filtrów typu spin-on. Obudowy filtrów oleju montowane w produkowanych obecnie silnikach i te sprzed kilkunastu lat różnią się znacznie konstrukcją i materiałem, z którego są wykonane. Tym niemniej podstawowe funkcje są wciąż takie same. Obudowy zawierają zazwyczaj wszystkie zawory potrzebne do prawidłowej pracy filtra w systemie olejowym silnika oraz elementy pozycjonujące wkład filtracyjny, gwarantujące jego uszczelnienie w obudowie.
