Zadaniem filtrów powietrza jest zatrzymywanie cząstek stałych, takich jak pyły mineralne, sadza i szczątki organiczne, unoszących się w powietrzu zasysanym przez silnik.
Postęp w dziedzinie konstrukcji filtrów i używanych materiałów filtracyjnych sprawia, że współcześnie produkowane filtry powietrza osiągają skuteczność filtrowania zanieczyszczeń na poziomie 99,9% dla cząstek o rozmiarach zaledwie kilku mikrometrów. Zważywszy na fakt, że silniki spalinowe zużywają w procesie spalania ogromne ilości powietrza (przeciętnie ok. 10m³ powietrza na 1 litr paliwa) filtry przy tak dużej skuteczności filtrowania muszą charakteryzować się równocześnie małymi oporami przepływu oraz dużą chłonnością zanieczyszczeń. Dzięki takim cechom możliwe jest wydłużanie okresów między wymianą filtrów. Filtry powietrza stosowane współcześnie w motoryzacji mają zróżnicowaną konstrukcję i wykonane są z różnych, optymalnie dobranych materiałów. Cechą wspólną dla wszystkich jest to, że zawsze składają się one z rozbieralnej obudowy i wymiennego wkładu filtracyjnego.
Filtry powietrza okrągłe, czyli z wkładem w kształcie pierścienia lub walca to tradycyjna konstrukcja stosowana w samochodach osobowych, w których pod maską jest wystarczająca ilość miejsca na obudowę o stosunkowo dużej objętości. We współcześnie produkowanych modelach samochodów osobowych przestrzeń przeznaczona dla układu dolotowego powietrza uległa znacznej redukcji ze względu na montowanie wielu dodatkowych systemów (np. klimatyzacji) i dlatego systemy z filtrami okrągłymi są niezmiernie rzadko w nich instalowane. Zostały one wyparte przez panelowe filtry powietrza, które dzięki swej specyficznej konstrukcji cechują się korzystniejszym stosunkiem powierzchni filtracyjnej do objętości obudowy. Pod względem eksploatacyjnym filtry okrągłe są tak samo dobre jak panelowe, gdyż o jakości filtra decydują przede wszystkim jego walory użytkowe, takie jak skuteczność filtrowania, opory przepływu i chłonność zanieczyszczeń, a te właściwości filtrów okrągłych są optymalnie dobrane do wymagań silników, z którymi współpracują.
Panelowe filtry powietrza są montowane w prawie wszystkich produkowanych obecnie modelach samochodów osobowych i dostawczych. Wyparły stosowane wcześniej filtry o konstrukcji okrągłej gdyż obudowy filtrów panelowych zajmują znacznie mniej przestrzeni przy porównywalnej powierzchni przegrody filtracyjnej filtrów. Jest to bardzo ważna cecha, zważywszy na fakt, że pod maską współcześnie produkowanych samochodów praktycznie wykorzystany jest każdy cm³. Panelowe filtry powietrza, jak sama nazwa sugeruje mają konstrukcję panela, czyli płaską. Technologia ich produkcji jest trudniejsza niż filtrów okrągłych z uwagi na kształt przegrody filtracyjnej oraz konieczność stosowania w wielu przypadkach elementów zwiększających sztywność filtrów podczas eksploatacji. Tym niemniej korzyści z zastosowania tej konstrukcji opisane powyżej oraz możliwość automatyzacji procesu produkcji spowodowały, że filtry tej konstrukcji znalazły szerokie zastosowanie w motoryzacji.
Filtry powietrza do samochodów ciężarowych. Silniki wysokoprężne, montowane w samochodach ciężarowych, maszynach i urządzeniach drogowych, budowlanych czy rolniczych z uwagi na swoją dużą pojemność zużywają znacznie więcej powietrza niż samochody osobowe. Ponadto roczne przebiegi liczone w przejechanych kilometrach czy motogodzinach są kilka razy większe. Aby zapewnić długą żywotność silników tych pojazdów wymagania stawiane filtrom powietrza są zdecydowanie wyższe. Wymagana skuteczność filtrowania zanieczyszczeń sięga 99,9% i jest wyższa niż dla samochodów osobowych. Także chłonność zanieczyszczeń musi być bardzo duża z uwagi na długie okresy między wymianą filtrów (kilka razy dłuższe niż dla samochodów osobowych). Wszystko to sprawia, że filtry powietrza do samochodów ciężarowych mają duże rozmiary i solidną konstrukcję, a powierzchnia przegrody filtracyjnej w wielu przypadkach dochodzi do 10m2.
